محمدرضا باغبان کریمی
آذربایجان ساتیریک ادبیاتی، تاریخ بویو گوجلو و محتوالی اولموشدور؛ شاعیرلریمیز جامعهنین دوزهلیشی و اصلاحی اوغروندا چالیشمیشلار. بو چالیشمالار گاهدان شاعیرین جانینی الدن وئرمکله سونوجلانمیش و شاعیرلر بو یولدا چکینمهدن ظلم، عدالتسیزلیک، زوراکیلیق قارشیندا دایانمیشلار. نفعی، واقف، صابر و معجز کیمی شاعیرلر، باشقا ادبیاتلاردا چوخ آز گؤرونمکدهدیر. تاریخ بویو آذربایجان ادبیاتینین اصیل قوللاریندان ساییلان ساتیریک شعر و فیلهتون، ادبیاتیمیزین ماراقلا اوخوندوغو و خالق ایچینده بیهنیلدیگینه سبب اولموشدور. بو گونوموزده ده همین عنعنه داوام ائدیر و بیر چوخلو ساتیریک شعرلر یازان شاعیرلریمیز بو یولو گئتمکدهدیرلر. اوستاد کریمی مراغهای، ساپلاق، یالقیز و آرش آزاد بو دهیرلی شاعیرلریمیز سیراسیندادیرلار. ایندیلیکده صابیرلرین، معجزلرین مقدس یولونو داوام ائتدیرهن یالقیزلار، ساپلاقلار، نجار اوغلولار، شهرکلر، آرشلر بو یولو یورولمادان – سارسیلمادان داوام ائدیرلر. بیز بورادا آرش یارادیخیلیغیندان دانیشاجاغیق. آرش گؤردوکلرینی، اوخودوقلارینی، تجروبه ائتدیکلرینی سوزولن قلمیندن کاغاذ اوسته جالاییب، اوزده گولهرک ایچینده آغلامیش؛ آما حق سؤزوندن دؤنمهمیشدیر. شوبهه یوخدور کی طنز ایشینه گیرمک هئچ ده یونگول و ساده بیر ایش دئییلدیر. بو یولدا چالیشان شاعیرده درین دوشونجه، دوزگون باخیش، اطرافلی گؤروش گرهکیر. آرش بونلارا مالیک بیر شاعیردیر. آرشده اولان جسارت، اوندان مثالسیز بیر شخصیت یاراتمیشدیر. هنر ایستیر زذالتلر قارشسیندا دایاناسان، فسادی گؤستهرهسن، خالق منافعیندن مودافعه ائدهسن و قورخمایاسان! فسادلاری و فاسدلری زر و زور صاحیبلریله برابر تحقیر ائدهسن و گؤزل بیر دیل ایله مظلوملاری گولدورهسن و بئلهلیکله ده اونلاری اؤز حقلرینه آگاه ائدهسن. بو، ساده بیر یول دئییلدیر.
حمید آرش چاغداش ادبیاتیمیزدا پاک و اصیل بیر سیما اولموش؛ زمانهمیزین آخساقلیقلارینی و آخساقلارینی افشا ائتمیشدیر. آرشده بیر باشقا هنر ده واردیر: او، اؤزونو اوخ قارشینا قویور، اوخلاری اؤزونه آتیر بلکه سؤزونو قاندیرا بیلسین و دوشمن اوخوندان سالیم قالسین. او اؤزونو هدف توتور، اؤزونه خطاب یازیر. تعارف اولمادان یوخ، بلکه ایتی و دوزگون سؤزلری دئمک قورخوسو شاعیرلری چکیندیرسه ده، طنز یازان شاعیر بو یولا چکیلیر و آرش بو یولون گئدهنیدیر. او، اؤزونو تنقید ائدهرک جامعهمیزده چوخلارینی تحقیر ائدیر، اونلاری توپا باغلیر و نهایت خالقی اویادیر. طنزین زیروهسی او زاماندیر کی بیر آندا هم آغلادیب، هم گولدورور. نه گؤزل یازیر:
ایستیرم ترسه گئدنلر دایانا، بوق چالیرام
بلکه بیر گون بو یاتانلار اویانا، بوق چالیرام.
هئرت ایله پئرتی سئچنمیر بو جماعت نه ائدیم؟!
ایستیرم اؤز حقوقون یاخشی قانا، بوق چالیرام.
او بیلیر کی رئیسلری، مودیرلری انتقاد ائتمک باها باشا گلیر، اونا گؤره گؤزل بیر طنز ایله دئییر:
رئیسدن انتقاد ائتمه، یاپیش درباندان
و الاّ بیر زمان گؤردون سیجیللین اولدو باطیل ها!
خلاصه انتقاد یازسان، یاز آرش تک یازیقلاردان
زر و زور اهلینه هئچ وقت دولاشمازلار، بونو بیل ها!
آرش چتینلیکلره قاتلانسا دا، گولر اوزله اونلارا توخوندو؛ اؤزونو اونوداراق خالق دردلریندن دانیشدی. حتا باشینا گلن یوز فیرتینالاری گولوشله یاد ائتدی، گیلئیلنمهدی، بوش بوغازلیق ائتمهدی. ایچی دردلرله دولاراق، هنریندن یارارلاندی و گوجونو حقیقتلری آراماقدا ایشلتدی. اؤزونو اونوداراق، دردلری سؤیلهمهیه باشلادی و قلمینی بیر جراحلیق بیچاغی کیمی جامعهنین دردلری علاجیندا ایشلتدی.
آرش چاغداش ساتیریک شعریمیزین گوجلو، خوش طبع و دوشونجهلی شاعیرلریندندیر. او هله گنج چاغلاریندان مختلف امضالارلا درگیلرده اؤز شعرلرینی یایماغا باشلامیش و اوخوجولارینی گولدورمهیه چالیشمیشدیر، بلکه ده بیر سیراسینی آغلاتمیشدیر. بو دونیادا همیشه حق قارشیندا زر ایله زور اوتاندیر و حق اودوزان. اما کاش تک زر و زور اولایدی، اوندان داها چوخ قورخمالی تزویر و ریالار دا واردیر کی اؤلکهمیزی ویرانلیقا ساری یؤنلدیر. شاعیر دوغرودان – دوغروسونا دورومو بئله گؤردوکده اؤزونه اؤلوم آرزیلاییر و دئییر:
آرش از بهر تو و عشاق پیری مثل تو
نیست آغوشی مناسبتر ز گودال مزار.
بو دوروم بوندان اؤترودور کی آرش حق سؤزو دئمکدن بیر آن چکیلمهدی؛ دیلی آجی اولدو ظالیملره، و شیرین اولدو حق سئورلره. اونون جسارتی دانیلمازدیر و نه گؤزل دئییردی:
دیللر هامی ساکتدی قلملر حرکتسیز
جانلار بئله آزادلیغا – حرّیته قوربان.
هر موشگولو حل ائتمهیه قادردی ازلدن
ایرانداکی بو چای پولونا – رشوته قوربان.
آرش سؤزو کس، چیخما بالامسام جیزیغیندان
آت غیرتی، راحت یاشا، جان راحته قوربان.
طنز یازماق هم هنر ایستر، هم جسارت. اونون سانجان دیلی همیشه اگری یول گئدنلره قارشی چیغیریر و بو چیغیرمادان حق سئوَرلر لذت دویور و گولور. ظالیملرین ذلیل اولدوغونو گؤرهن خالقین اوزو گولور. او دوداغیندا گولوش، آنجاق اورهیینده یارا و دردلرله، اومود ایشیغینی اورَکلرده و توپلومدا یاییر. اؤز دونیاسی باشدان – باشا آغلامالی اولورسا دا، شعریله خالقی گولدورور. اوزونو سیللی ایله قیزازدیرسا دا، خالقین اوزونو گولوشله دولدوماقلا اورهیینی خوش ائدیر. طنز ائله بیر هنردیر کی گؤزل ایفا اولونسا، گوجلو بیر دایانیش حرکتی یارادا بیلیر. او پیسلیکلری کشف ائدیر، خرافهلری و آخساقلیقلاری آچیقلاییر. توپلومدا اجتماعی دهیرلرین خطره دوشدویو زمان، طنز یازانلارین گؤزل شعرلری جامعهنی خطردن قورتاریر. ظلمه قارشی چیغیرماقلاریلا خالقی اویادیرلار و خالق دوشمانلارینی افشا ائدیرلر. آنجاق هنر بورادادیر کی اونون یاخاسینی توتان اولماییر؛ چونکی شوخلوقلا دئییر؟! اؤز خوشلوغونو خالقین گولوشونده آختاریر و یاشاییشین گؤزَللیگینی خالقین راحاتلیغیندا و ظالیملرین ذلالتینده گؤرور.
چاغداش گؤرکملی شاعیر و صنعتکار محمدنقی ناصرالفقرا “آذرپویا” آرش حقینده دئییر: “آرش بوتون عمرونو درد و عذاب ایچینده و محرومیتده یاشامیش و هئچ بیر واخت گولمک اوچون باهانا تاپا بیلمهمیشدیر. حقیقتده عبوس روزگار گولمهیی اوندان اسیرگهمیشدیر. بونونلا بئله گؤروروک آرش نه قدر اورهیی بؤیوک بیر انساندیر کی انسانلاری گولدورمهیه چالیشیر و ایستهییر اؤزو محروم اولان نعمتی باشقالارینا باغیشلاسین”.
منجه بو سؤز آرشین تامام هنر و اونون بؤیوکلویونو گؤستهرمک اوچون یئتر. آرش ساده هیریلدایان بیر شعرلر دئمیر، تکجه خالقین یاخاسیندان یاپیشمیر، بلکه دیکتاتورلار، عوامی آلداتمالار، ریا و تزویر، رشوه خوارلیقلار، اختلاس و سوء استفادهلر، مقام و منصبدن یاپیشیب خالقی سایمایانلار، یالانلار، ریالار و . . .لارلا اوز اوزه دایانیر و اونلارلا مبارزه آپاریر. اونا گؤره ده یاراتدیغی گولوشلر همیشه قالارقی و تاریخیمیزین تصویریدیر. بونلار، خالقین چتین کئچینهجکلرینین نهدنلریدیر. آرش اؤزو جسارتله یازیر: “بیر نئچه طنز یازانلار منیم کیمی ایشسیزلیقدان و پولسوزلوقلا اؤلورسه ده یئنه سئویدیریجیدیر. آنجاق بو چتینلیکلر وارسا، بیزلر ده یازمالیییق و یازاجاییق.”[۱]
آرش ایستر توکجه و ایسترسه ده فارسیجا یازیر یازسین، او بیر طنز یازاریدیر و اؤزونو یاخشی تانییر:
ما – طنز نویسان بجز از حق نپرستیم،
دل جز به رضای دل آن یار نبستیم.
جز حق ننویسیم و بجز حق نسراییم
زیرا که کسی را بجز از او نپرستیم.
تا بر لب مردم گل لبخند بکاریم
یک عمر تلاشیده و از پا ننشینیم.
از جورِ زمان گرچه شکستهست دل ما
شادیم که خود هیچ دلی را نشکستیم.
یاشاسین بئله بیر شاعیری. باشقا بیر شعرینده یئنه اؤز ایشی حقینده یازیر:
من شاعرِ درد آشنایِ عصر خویشم
خدمت به این مردم بود آیین و کیشم.
دوغرودان دا چوخ واقتلار اؤزونو آجی ائتسه ده، خالقین دیلکلرینی دیله گتیریر:
پیوسته در رنج و تلاش و فکر و کارم
تا بر لب مردم گل شادی بکارم.
زیراکه جز خوشبختی این مردم خوب
هیچ آرزوی دیگری در سر ندارم.
شاعیرین دئدیکلری حقیقتدیر. بیز بونو گؤرموشوک و عملده اونا شاهید اولموشوق. باشاریلی شاعیرلر اونلاردیلار کی خالقین فرهنگینی دوشونور، هنرلریله خاص آداملارین قارشیندا دایانیر. دوغرودان دا او خالقا یاخین، خالقین اؤزوندن اولموش و خالق کیمی ده دیلی ساده، کسرلی و حق سئوردیر. بورادا ایل دؤنومونو باهانا ائدهرک سؤزلریمیزی دئدیک.
بو سطیرلرین یازاری آرش آزادلا ایکی گؤروشوم اولموشدور بیری “امین” درگیسینین نمایندهسی کیمی تهراندا درگیلر سرگیسینده گؤروشدوک و آرش بَییین حرکتینی اؤز حقینی آلماقدا و آذربایجان درگیلرینه اولان تضییقاتلار قارشیندا دایانماغینا شاهید اولدوم.
ایکینجی دؤنه آرشی زنگاندا حکیم هیدجی قورولتاییندا گؤردوم. میکروفون دالینا چیخماق ایستهدی. ان یاخین دوستو قاسم ترکان اونا دایاق چیخدی. تبریزدن گلدیگینی بیر حق بیلیب شعرینی اوخوماغی ایستهدی. صحنهیه چیخیب، جیزیقدان دا چیخدی و گؤستردی کی حق سؤزو دئمکدن چکینمیر، حتا اونا هزینهسی اولسا دا. شعری اودلو آلقیشلارلا اوز – اوزه گلدی، آنجاق هر سؤزون بیر یئری وار. “جیزیقدان چیخما بالا” کتابینی منه وئردی، اما عملدن اؤزو ده مجبور اولموشدو خیزیقدان آیاغینی ائشیگه قویا. هر حالدا اونون جسارتی آلقیشلامالی ایدی و آلقیشلاندی.
آرش گؤزل بیر صنعتکاردیر. او، ماهیرانه بیر صورتده سعدی، حافظ، شهریار، سهراب سپهری و باشقا کلاسیک و چاغداش شاعیرلرین شعرلریندن استفاده ائدهرک، اؤز سؤزلرینی دئمهیه چالیشیر. حافظین بو شعرینی گؤر نه گؤزهل یازیر:
الا! یا ایها الساقی! ادر کاسا و ناولها
چتیندیر روزگاردا حق دانیشماق، قارداشیم، بیل ها!
داوامیندا:
آپ آیدین انتقاد ائتمه، اوخون آتدین، یایین گیزلت،
قدیمدن سؤیلهییبلر کی باشا بیر خصمدیر دیل ها!
بوراخ استانداری، یا بخشداری، حتا دهداری،
مقاماتدان اگر بیر انتقاد یازدین، تئز اول، سیل ها!
خلاصه، انتقاد یازسان، یاز آرش تک یازیقلاردان
زر و زور اهلینه هئچ وقت دولاشمازلار، بونو بیل ها!
[۱] حمید آرش آزاد، جیزیقدان چیخما بالا، تبریز، ۱۳۸۱، ص ۱۴٫
ايميل: news@.ir | شماره پيامک:000 |
- برگزاری کارگاه آموزشی “سوزن دوزی تزئینی” در فرهنگسرای تربیت
- برگزاری کارگاه آموزشی “سرویس آشپزخانه” در فرهنگسرای تربیت
- حضور شهردار منطقه ۸ و معاون شهرسازی شهرداری تبریز در مسجد آیت الله خلخالی
- آسفالتریزی اساسی خیابان شهید بهشتی حد فاصل بهادری تا چایکنار
- هفتاد و سومین ملاقات مردمی شهردار کلانشهر تبریز
- اجرای نقاشی دیواری سنتی در دیوارهای بد منظر پیاده راه مقصودیه
- برگزاری کارگاه آشپزی “گراتن مرغ و بادمجان” در فرهنگسرای تربیت
- تامین خودروهای سبک با راننده و نیروهای تخصصی مورد نیاز برای ماشین آلات سنگین مجتمع مس سونگون
- ثبت رکوردهای زرین حوزه تولید در فروردین ماه
- مبادلات گمرکی آذربایجان شرقی ۱۱.۱۵ درصد افزایش یافت
- تقویت زیرساخت گردشگری آذربایجانشرقی با سرمایه گذاری ۵۵ هزار میلیارد ریالی
- آسفالت ریزی اساسی بلوار چایکنار
- برگزاری کارگاه آموزشی “دوخت لباس کودک”، در فرهنگسرای تربیت
- کلاس آموزش طراحی روی چرم در فرهنگسرای تربیت
- توزیع ۱۰هزار تراکت ساعات جمع آوری زباله بین شهروندان
- درختان خیابان تئاتر نورپردازی شدند
- ۵۷۵ واحد نهضت ملی مسکن در شهر جدید سهند آماده بهرهبرداری است
- حلقه آبی شرق تبریز تا پایان سال به بهره برداری می رسد
- استاندار آذربایجان شرقی: «نشان تجاری» و «بازارسازی» لازمه پایداری تولید است
- برگزاری کارگاه آشپزی “کیک خیس شکلاتی” در فرهنگسرای تربیت
- برگزاری مسابقات ورزشی دارت در باغ گلستان
- لکه گیری و آسفالت ریزی کوچه امامزاده سید جمال
- تعمیر و نوسازی چراغ های روشنایی در معابر شهرداری منطقه هشت
- توزیع ۲۸۵ تن آسفالت طی هفته اخیر در معابر بافت مرکزی شهر
- برگزاری نشست “معماری به روایت تبریز” در خانه تاریخی نیکدل
- نشست “معماری به روایت تبریز” به روایت تصویر
- مس سونگون، اولین شرکت استانی در استفاده از پساب در خطوط تولید
- چه آثاری از معماری تبریز برجای مانده است؟/لزوم تهیه نقشه باستان شناسی
- جذب ۲۵ درصدی بیشتر گردشگر با ایجاد زیرساخت های لازم میسر است
- آذربایجان شرقی برای برگزاری دور دوم انتخابات آمادگی کامل دارد